Delen in het kort

1. Met Wietse en Marleen uit Antigua, Guatemala: een voetbalwedstrijd van Savio (en natuurlijk wonnen we met 2-1), de warmwater bronnen bij Gracias, de veel te hoge stoepen van Santa Rosa, oftewel: mijn leven hier!

2. Met ontwikkelingsorganisaties in Honduras: met een video die ik gemaakt heb bij de gemeenschappen waar OCDIH werkzaam is om de nationale landbouw campagne te promoten. OXFAM begeleidt de campagne, maar OCDIH is gevraagd de video te maken om de verhalen van de boeren en boerinnen te delen en er aandacht voor te vragen op nationaal niveau. Het is een boodschap aan de overheid, om de kleine boeren als waardige personen te erkennen en er nu eens eindelijk in te gaan investeren.

3. Met mijn Equipo de Comunicacion: een nieuwe workshop met informatie, rollenspellen en participatie waardoor iedereen nu deze maand de ´levensverhalen´ van onze doelgroepen kan gaan opschrijven.

Het einde van het jaar nadert

We gaan alweer naar het einde van het jaar, en daarmee naar het begin van het einde van mijn periode hier. Ik heb met de directeur afgesproken een stapje terug te nemen, zodat het proces los van mij gaat draaien, duurzaam blijft, en te kijken waar het eventueel nog versterkt moet worden. We hebben nog een maand in 2008, daarna nog twee maanden in 2009. De tijd vliegt. En het is een spannende en erg belangrijke periode. Blijft het lopen? Het is een goede oefening voor mij ook om het los te laten, iets waar je met passie en toewijding meer dan een jaar aan hebt gewerkt, over te dragen.

De afgelopen twee weken zat ik op de universiteit. Waar de discussie veel al ging over de naderende interne verkiezingen en alle leugens en show eromheen. Honduras heeft 5 politieke partijen, waarvan de twee groten (de liberalen en nationalen) elkaar eigenlijk steeds afwisselen. Een nieuwe president komt in de praktijk altijd uit een van deze twee partijen, die voornamelijk gestuurt worden door een klein aantal rijke families. En zo blijft de macht structureel in de handen van de rijken. Die hun eigen wetten maken, hun eigen regels hebben, en niks van echte democratie willen weten. Dus hoewel veel mensen er wel mee bezig zijn, heeft niemand echte hoop op verandering.

Verder heb ik twee keer ICCO en een keer PSO op bezoek gehad. Ik ben verwend door mijn ´bazen´ met pepernoten, geitenkaas en annijsblokjes! LEKKER ja! Ze mogen vaker komen hoor! En ik merk dat ik het heerlijk vond mijn werk te delen, de interesse van hun kant in wat ik en OCDIH doen te zien, en te praten over de ontwikkelingssector en haar ontwikkelingen in Nederland. De constante politieke discussie over het verlagen (of zelfs afschaffen) van het ontwikkelingsbudget, de constante kritiek en twijfel omdat volgens de critici ´armoede nog altijd bestaat en DUS ontwikkelingsorganisaties niks goed doen´. Het is een relatie die gelegd wordt die kant noch wal slaat en absoluut geen recht doet aan de complexiteit van het wereldwijde systeem waarin we leven. Het is simplistisch en populistisch…. De politieke realiteit van Nederland… de mensen lijken ervan te smullen en het voor zoete koek te slikken zonder zich af te vragen ´is het wel zo wat de politic zeggen?, is de relatie die ze leggen wel legitiem?, welke belangen hebben zij erbij?´..

Een voorbeeld.. met een delegatie van ICCO, PSO, een vertegenwoordiger van Buitenlandse Zaken, bezochten we de mijnen van San Andres. Een Canadees bedrijf op zoek naar goud, naar geld, zonder verantwoording af te leggen aan de bevolking. De bevolking wordt verjaagd, vergiftigd door de chemische troep die nodig is om het goud te winnen, en in gevaar gebracht. Het vervuilde rivierwater mengt zich met het water in Santa Rosa, wat een van de redenen kan zijn waarom ik al sinds mijn komst met ernstige uitslag op mijn armen rondloop. ASONOG – de organisatie van Wendy – voert een lobby om de mijnen wet scherper te maken. Maar de mensen die rijk worden van de mijnen, zitten in de politiek, en maken hun eigen regels. Verschillende medewerkers zijn al bedreigd en mishandeld door de acties die ze voeren tegen de mijnenbouw.

Twee conclusies:
Geld is macht, en in Honduras is dit verdeelt onder een aantal families die de regels bepalen
In deze tijd van uitbuiting door het kapitalisme en winstbejag, is het te gemakkelijk om te zeggen ´ontwikkelingssamenwerking werkt niet´. Maar misschien zijn de veranderingen die we zoeken wel net iets ingewikkelder dan dat de gemiddelde populistische en simplistische politicus wil doen geloven. Maar wie helpt de mensen op te komen tegen deze enorme machtsblokken? Juist…

Dat is het belangrijkste… jezelf de juiste vragen kunnen en durven stellen!

Tweede artikel ´Risico Management in Honduras´

Voor de Nederlandse media hebben Wendy en ik een tweede artikel geschreven over de situatie in Honduras. Het vorige artikel is geplaatst in:
UPDAID: http://www.updaid.nl/natuurrampen/honduras-in-crisis-na-tropische-storm/
Wereldomroep : http://www.wereldomroep.nl/actua/dossier/mijnwereldnieuws/storm-in-honduras
En ook ICCO gaat er aandacht aan besteden: www.icco.nl

Hoewel de situatie gekalmeerd is, blijft het spannend tot eind november. Dat is wanneer het orkaanseizoen na 6 maanden dan toch eindelijk ophoudt. Al weet je het met de klimaatverandering deze dagen nooit. Het is bizar om mee te maken hoe eigelijk alle ´duurzame ontwikkeling´ 6 maanden stil ligt door het regenseizoen. Verloren oogsten, ingestortte huizen, ziekten... risico management zou daar iets aan moeten doen. Maar hoe zit dat in Honduras?

Hiet het tweede artikel:

RISICOMANAGEMENT IN HONDURAS

Inleiding
De situatie in Honduras is nog altijd crisis. Meer dan 40 doden in totaal. Het water is gezakt, maar duizenden families kunnen nog altijd niet terug naar hun huizen in verband met de enorme schade die deze hebben opgelopen. Uit elkaar gevallen muren, ingestorte daken, weggespoelde oogsten, onbegaanbare wegen en een enorme kou zijn een zorgwekkende combinatie. Het koude front heeft inmiddels 15 doden geëist. Risicomanagement als specifiek thema staat in Honduras nog in de kinderschoenen, terwijl het een enorm belangrijk thema is in dit Middenamerikaanse land.

In principe worden noodsituaties en natuurlijke rampen in Honduras hoofdzakelijk geassocieerd met overstromingen in de regio’s Valle de Sula (het noordwesten, rondom het economisch hart San Pedro Sula), Bajo Aguán (het noorden, de kustgebieden) en het zuiden van het land (rondom hoofdstad Tegucigalpa). Het westen (de regio Occidente) werd vaak gezien als minder kwetsbaar voor rampen en dus werd er nauwelijks tot geen aandacht aan besteed. Wij werken in Occidente voor OCDIH en ASONOG, via het internationale programma To Get There van ICCO en hebben gezien hoe kwetsbaar deze regio is.

Coördinatie en samenwerking
Regionale rampenbestrijdingsstructuren als COE (Centro de Operaciones de Emergencia), CODEM (Comités de Emergencia Municipales) en CODEL (Comités de Emergencias Local) worden in de praktijk door overheidsinstellingen meestal niet erkend en dus worden hun capaciteiten niet optimaal benut in noodsituaties. COE is de regionale instantie die de verantwoordelijkheid op zich neemt om informatie, verzameld door verschillende instanties vanuit de gemeentes, te beheren en te coördineren. Deze informatie wordt vervolgens gestuurd naar COEN (Centro de Operaciones de Emergencia Nacional), om van daaruit naar de overeenkomstige instanties te sturen.

Op 22 oktober heeft de president per departement een stafmedewerker aangewezen met de verantwoordelijkheid van coördinatie in de hulpverlening aan de getroffen bevolking. Elke medewerker is bevoegd in te spelen op de behoeften en acties te ondernemen. Tot op heden hebben zij COE niet erkend als coördinatiepunt van informatie en dus geen gebruik gemaakt van de ondersteuning en kennis die COE kan bieden in deze situatie. Er wordt dus dubbel werk verricht: de aangewezen overheidsmedewerkers vragen een schaderapport aan de burgemeeesters, terwijl COE deze informatie dagelijks actualizeert. De meeste staatsinstellingen zijn doof voor het mandaat van de verklaring van de nationale noodtoestand, die hen verplicht zich aan te sluiten bij de acties op de noodtoestand.

Alhoewel de nationale noodtoestand op papier een samenbundeling van krachten bemoedigt, hebben veel overheidsinstanties dit niet gedaan. Het zijn vooral kerken en maatschappelijke organisaties (NGO’s) die vanaf het begin hebben bijgedragen aan de verzameling van informatie over de schade en de distributie van humanitaire hulp.
De inzet van regeringsafgevaardigden wordt door veel NGO’s meer gezien als een beslissing waar politici voordeel uit kunnen halen in de aankomende verkiezingen deze maand en zo dus gepolitiseerde acties kunnen uitvoeren. Hierbij worden instanties als COE niet erkend als organen voor overleg, afspraken en betrouwbare informatie, wat een veel efectievere hulpverlening had kunnen opleveren.

OCDIH en risicomanagement
Waarom heeft een organisatie werkzaam in dit land risicomanagement niet als een van de hoofdthema’s? Het antwoord wordt duidelijk als je een kwetsbare gemeenschap in het meest arme deel van Honduras binnen gaat: Lempira. Met nieuwe rubberlaarzen loop je de modderige berg op om de schade aan de huizen op te nemen en vervolgens verder te communiceren naar de gemeente, de overheid en de verdere wereld. Kinderen op blote voeten lopen met je mee. Het is zes graden, de modder komt soms tot aan de knieën, en je kunt je de kou voorstellen die deze kinderen moeten voelen.

Op dit moment zijn de organisaties van civil society data aan het verzamelen, voedsel aan het uitdelen, dekens aan het verspreiden, en fondsen aan het zoeken. De meest urbane gebieden zijn in goede handen – het zijn de onbereikbare gebieden waar je je zorgen over kan maken. De algemene hulp bereikt hen niet, omdat ze de schade in hun gemeenschappen niet rapporteren. Wie vraagt die krijgt wat, wie niet vraagt niet. De lokale crisis comités zijn niet werkzaam, de gevaarlijke huizen nog altijd bewoond. Tien jaar geleden gedurende de orkaan Mitch, hebben deze mensen geen enkele organisatie gezien, geen kilo bonen gekregen, dus waarom zouden ze nu rapporteren?

De overheid heeft inmiddels 15miljoen Lempiras beschikbaar gesteld voor het herstellen van de infrastructuur. Een deel van het Armoedebestrijding Fonds is voor de crisis ter beschikking gesteld. Maar hoe zit het met de toegang tot dit beschikbaargestelde geld?

Hoewel ik aanvankelijk teleurgesteld was over het feit dat OCDIH niet direct aan risicomanagement doet, zag ik de moeilijkheid in een situatie als deze. “Je moet voor je eigen rechten opkomen, ok. Rapporteer je schade en ga naar de gemeente. Er is geld voor je binnen de Armoedebestrijding Fondsen, dus organiseer je als gemeenschap en ga ervoor”. Komt het aan bij iemand met een lege maag en koude voeten? Dat is een goede vraag. Maar de harde waarheid is dat het geven van maïs en bonen de mensen afhankelijk maakt en slechts een heel tijdelijke oplossing biedt. OCDIH staat de mensen bij in het formuleren van hun eigen belangen en deze uitdragen tegenover de gemeentes. Dat is een heel belangrijke stap in risicomanagement.

Een ramp of crisis als deze komt niet uit het niets. Het is de pijnlijke combinatie van een natuurlijk fenomeen met de kwetsbaarheid van de bevolking. De sociale en economische armoede, de ontbossing, het gebrek aan participatie, de uitputtende manier van landbouw. Op deze themas werkt OCDIH, misschien valt het niet direct onder de noemer ´risicomanagement´, maar het verkleinen van de kwetsbaarheid van de bevolking verkleint direct de kans op rampen.
ASONOG en risicomanagement
Na de orkaan Mitch heeft ASONOG een programma opgezet dat strijdt voor de opname van risicomanagement in gemeentelijke, regionale en nationale ontwikkelingsprogramma’s. Waarom? Omdat na Mitch duidelijk werd dat er moet worden gewerkt aan de voorkóming van rampen. Rampen zijn in principe niet-behandelde risico’s. En de risiconiveaus van een samenleving zijn gerelateerd aan de ontwikkelingsniveaus van die samenleving, en haar capaciteit om die risicofactoren dusdanig te verminderen, dat de grootste bedreigingen worden weggenomen.
En aangezien de regering uit zichzelf niet geïnteresseerd is in de insluiting van risicomanagement in haar plannen, probeert ASONOG het met haar partners en allianties op de politieke agenda te krijgen.

Zo heeft ASONOG i.s.m. andere sociale actoren in 2004 regionale organen (Mesa Regional de Incidencia Política para la Gestión de Riesgo) opgezet om ruimtes te creëren voor analyse, afspraken, uitwisseling van ervaringen en informatie en capaciteitsversterking. Dit alles ten behoeve van lobby voor risicomanagement op de politieke agenda in Honduras. Lokale capaciteiten kunnen niet alleen strijden voor de voorkóming van rampen, zij hebben hierbij hulp nodig van de lokale overheden die risicomanagement moeten opnemen in de gemeentelijke ontwikkelingsplannen. Uiteindelijk is de staat namelijk verantwoordelijk voor de kwetsbare bevolkingsgroepen.

Ruimtelijke Ordening zou een fundamentele strategie moeten zijn, geïmplementeerd door de lokale overheid, om te voorkómen dat men gaat bouwen in gevaarlijke gebieden en om de veiligste gebieden in elke gemeente te identificeren. Als er geen les is geleerd van de ervaringen met orkaan Mitch, dan moet deze noodtoestand een proces op gang brengen van overleg, reflexie en voorstellen tegenover de nieuwe uitdagingen die risicomanagment eist. Het is noodzakelijk dat nationale en internationale organisaties, publiek of privaat, een nieuwe richting inslaan en de risicomanagement als fundamenteel element in hun ontwikkelingsprocessen opnemen.